Trasa: Olecko-Ełk-Ogródek-Orzysz-Pisz-Wejsuny-Ruciane-Nida-Pranie-Krzyże-Karwica-Zielony
Lasek-Krutyń-Wojnowo-Ukta-Kadzidłowo-Mikołajki-Woźnice-Rydzewo-Miłki-Wydminy-Olecko.
12 km przed Orzyszem w miejscowości Ogródek znajduje się niewielkie Muzeum
Michała Kajki (1858-1940) – poświecone mazurskiemu poecie ludowemu, artyście i
działaczowi mazurskiemu. Kajka przyczynił się do utrwalenia polskości na
Mazurach. Jego utwory cechuje ogromne umiłowanie ojczystej ziemi, ludu
mazurskiego i jego spraw. Muzeum Kajki mieści się w domu poety. Michał Kajka
urodził się i spędził dzieciństwo w pobliskim Skomacku Wielkim; po ślubie
zamieszkał z żoną w Ogródku. Nabył z parceli 6 ha ziemi i w 1886 r. postawił
tutaj dom z zabudowaniami gospodarczymi (z zawodu cieśla i murarz, budował domy
w całej okolicy jako znany i ceniony fachowiec).
Tuż przy drodze wyjazdowej z Pisza w kierunku Rucianego-Nidy znajdują się
fortyfikacje mazurskie – bunkry. Jeszcze niedawno mieszkańcy Pisza wyrzucali
tutaj śmieci, a dzisiaj to miejsce staje się atrakcją turystyczną. Fortyfikacje
stanowią tzw. Punkt Oporu Pisza i powstały na początku II wojny światowej. Miały
za zadanie zabezpieczenie i odsunięcie nieprzyjaciela od newralgicznych mostów i
śluzy w Rucianem i Karwiku oraz zamknięcie dróg biegnących w głąb Prus
Wschodnich. Wykonano ziemne stanowiska ckm, rowy strzeleckie i dobiegowe
wzmocnione kołkami i faszyną, a także półokrągłe komory z blachy falistej
zabezpieczone metrowym płaszczem z betonu.
W miejscowości Wejsuny warto zobaczyć kościół ewangelicki zbudowany w 1898 r. w
stylu neogotyckim. Przed kościołem stoi pomnik poświęcony ofiarom I wojny
światowej.
Bardzo ciekawym miejscem jest Leśniczówka Pranie. Jest ona położona w Puszczy
Piskiej, 7 km od Rucianego-Nidy nad Jeziorem Nidzkim. Powstała około 1880 r.
Bywał w niej wybitny polski poeta Konstanty Ildefons Gałczyński (1905-1953). W
leśniczówce powstały m.in. takie utwory jak: Kronika Olsztyńska, Niobe, Wit
Stwosz, Pieśni, Ezop świeżo malowany, Ojczyzna. W 1980 r. utworzono w Praniu
Muzeum K.I. Gałczyńskiego. W budynku, gdzie obecnie mieści się muzeum,
odtworzono warszawski gabinet poety. Można obejrzeć wiele zdjęć, rękopisy,
pamiątki, listy do ukochanej żony Natalii. Nazwa „pranie” wywodzi się od gęstej
mgły często zasnuwającej polanę, na której stoi leśniczówka. Starzy Mazurzy
zwykli wtedy mawiać, że to miejsce się prało.
Śladów Gałczyńskiego można poszukać także na dydaktycznej ścieżce przyrodniczej,
która rozpoczyna się na parkingu w Praniu, wiedzie wzdłuż Jeziora Nidzkiego i
zatacza koło. Jej długość wynosi 1,4 km. Rośnie na niej m.in. okazały dąb
„Perkun” – pomnik przyrody i święte drzewo Prusów-Galindów. Według mazurskich
legend u podnóża dębu „Perkun” miejscowa ludność składała ofiary i prosiła o
przychylność bogów.
„Kiedy wyjadą wczasowicze, Krzyże odzyskują swój klimat. W oparach unoszącej się
nad łąkami mgły, można dostrzec przemykającego się Smętka, ducha Puszczy
Piskiej…” Tam też pojechaliśmy. Krzyże długo były wsią cichą i spokojną. Ale
właśnie takie odosobnione miejscowości, zagubione gdzieś w lasach czy nad wodą
są wspaniałym miejscem do odpoczynku. Krzyże od lat ściągały pisarzy, filmowców,
artystów scen, estrady. Powstawały o nich reportaże, filmy dokumentalne. Jerzy
Putrament napisał powieść „Piaski”, akcję której umiejscowił w Krzyżach.
Przyjeżdżają tutaj Krystyna Sienkiewicz, Daniel Olbrychski, Bohdan Łazuka,
Wojciech Młynarski, Jan Pietrzak, Olga Lipińska. To miejsce było bliskie także
dla Agnieszki Osieckiej.
Przy leśnych drogach w Puszczy Piskiej znajduje się dużo kamiennych drogowskazów
– granitowych słupków z napisami i strzałkami. Są one jednym z elementów
mazurskiej kultury.
Z miejscowości Krzyże udaliśmy się do Zielonego Lasku, niewielkiej osady nad
rzeką Krutynią. Stoi tam XIX wieczny młyn wodny. Do dzisiaj miele się w nim
ziarno (byliśmy tego świadkami). Od 1989 r. działa tutaj elektrownia wodna.
3 km dalej malowniczo położona jest miejscowość Krutyń. Zachowała się w niej
piękna drewniana zabudowa z początku XX wieku. Wzdłuż wąskich i krętych uliczek
stoją domy zarówno te stare, jak i współczesne. Niewielkie parterowe chaty,
niektóre z gankami i okiennicami, stoją zwrócone szczytami lub kalenicami do
ulic. W centrum wsi znajduje się Muzeum Przyrodnicze - w dawnej stodole z końca
XIX w. oraz siedziba zarządu Mazurskiego Parku Krajobrazowego. W 1934 r. Krutyń
odwiedził Melchior Wańkowicz, który spędzał tutaj wakacje wraz ze swoją
kilkuletnią córką. Kajakiem o nazwie „Kuwaka” odbyli podróż opisaną później w
powieści „Na tropach Smętka”.
Z Krutyni udaliśmy się polnymi drogami do Wojnowa – miejsca magicznego. To
tutaj, nad Jeziorem Duś w XIX wieku wybudowano zespół klasztorny – dawny żeński
klasztor starowierców z niewielką molenną. Zabudowania otacza murek z bramą.
Wokół podwórza ciągną się budynki zakonne i gospodarcze. W centrum stoi
świątynia, w jej przedsionku eksponowane są stare zdjęcia z przedwojennego
Wojnowa. W nawie głównej świątyni umiejscowione są ikony przedstawiające Świętą
Trójcę, Matkę Boską, Chrystusa i proroków; 3.5 metrowy posrebrzany żyrandol z
1910 r. i księgi liturgiczne. Budynki, które dawniej należały do klasztoru
przekształcone zostały na potrzeby gospodarstwa agroturystycznego. Starowiercy
ze wsi Wojnowo chowani są na przyklasztornym cmentarzu.
Pierwsi starowiercy przybyli na Mazury w 1830 r. Prześladowani przez władze
cesarskie i oficjalny Kościół prawosławny wyemigrowali do Prus. Prawo osiedlania
się nadał im w 1825 roku król pruski Fryderyk Wilhelm III.
We wsi znajduje się także czynna cerkiew - Monaster Zaśnięcia Matki Bożej (jeden
z 5. żeńskich klasztorów w jurysdykcji Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego). Przebywają w nim 4 mniszki.
W pochmurną i wietrzną niedzielę, 18 grudnia 2011 r. Muzeum Kajki widzieli,
bunkry w Piszu oglądali, w Leśniczówce Pranie byli, Wejsuny zwiedzali, w
Krzyżach spacerowali, klasztor i cerkiew w Wojnowie podziwiali Konrad Radzewicz,
Cezary Lasota i Andrzej Malinowski.
Parcela – niewielka wydzielona część terenu, stanowiąca odrębną nieruchomość
oznaczoną w rejestrze oraz na planie sytuacyjnym pod określonym numerem
hipotecznym, przeznaczona do częściowego lub całkowitego zabudowania, bądź też
do innego użytkowania np. rolnego.
Faszyna – powiązane ze sobą cienkie gałęzie wiklinowe lub innych drzew czy
krzewów. Obecnie używane głównie przy regulacji rzek i innych pracach wodnych, w
celu umacniania brzegów. W przeszłości faszyna służyła do budowy umocnień
polowych przy pracach fortyfikacyjnych.
Styl neogotycki – charakterystyczne cechy w architekturze: strzelista wieża,
szkarpy (przypory, mur odchodzący prostopadle na zewnątrz od ściany wysokiego
budynku w postaci filara), ceglane filary, żebrowane sklepienia, typowe ostre
łuki
Kalenica – najwyższa część dachu utworzona na przecięciu połaci dachowych.
Molenna – dom modlitwy.
Ikona – Obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający
postaci świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne.
Charakterystyczna dla chrześcijańskich Kościołów wschodnich, w tym prawosławnego
i greckokatolickiego.
Jurysdykcja - prawo sądzenia, posiadane przez dany podmiot (organ) uprawnienie
(kompetencja) do rozpoznawania i rozstrzygania danych spraw. Mianem jurysdykcji
określa się także zasięg terytorialny, rzeczowy lub osobowy danych uprawnień.
Andrzej Malinowski
Czekaj... program LightBox poprawnie działa po
wczytaniu się wszystkich miniaturek. Do nawigacji służą przyciski rozmieszczone
u góry po obu stronach fotografii oraz na dole.
1. Muzeum Michała Kajki w Ogródku
2. Bunkry w Piszu
3. Półokrągłe komory. Bunkry w Piszu
4. Kościół ewangelicki w Wejsunach
5. Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu
6. Leśniczówka Pranie
7. Dąb Perkun w Praniu
8. Miejscowość Krzyże
9. Kamienny drogowskaz
10. Młyn wodny w Zielonym Lasku
11. Muzeum Przyrodnicze w Krutyni
12. Cerkiew w Wojnowie
13. Cerkiew w Wojnowie
14. Cerkiew w Wojnowie
15. Zabytkowy Klasztor Starowierców Wojnowie
16. Zabytkowy Klasztor Starowierców Wojnowie
17. Cmentarz Starowierców w Wojnowie
Ostatnia
aktualizacja:
2011-12-19