Trasa: Olecko-Augustów-Cisów-Podcisówek-Huta-Sztabin-Krasnybór.
Z historią Ziemi Sztabińskiej jest nierozerwalnie związana postać hrabiego
Karola Brzostowskiego (1796-1854) – reformatora społecznego, właściciela
ziemskiego, twórcy Rzeczypospolitej Sztabińskiej – dzieło życia hrabiego,
pionierskie przedsiębiorstwo rolno-przemysłowe. „Rzeczpospolita Sztabińska”
powstała w 1820 r. i istniała przez 35 lat. W spadku po matce hrabia otrzymał
dobra sztabińskie i zapoczątkował rozwój tych ziem. Osiadł tutaj w 1919 r.
Zamieszkał w dworku w Cisowie.
Hrabia Karol Brzostowski był bardzo zasłużony dla swojego regionu. Pracował nie
tylko dla siebie, widział potrzebę niesienia pomocy innym. Inwestował,
reformował, rozbudowywał przemysł i rolnictwo, upowszechnił gospodarstwo
wiejskie. Zniósł pańszczyznę i wprowadził dzierżawę, zapoczątkował płodozmian i
uprawę roślin okopowych. Uruchomił cegielnie, hutę produkującą żeliwo z rudy
darniowej (występującej na łąkach nadbiebrzańskich) oraz wytapiającą szkło,
fabrykę maszyn i urządzeń rolniczych, browar oraz gorzelnię. Wypłacał zasiłki
tym, którzy nie mogli zarobić na utrzymanie siebie i swojej rodziny. Wprowadził
bezpłatną opiekę lekarską i przyczynił się do likwidacji analfabetyzmu. Nakazał
obowiązkowe kształcenie dzieci chłopskich oraz przyuczenie do zawodu. Jako
pierwszy w Królestwie Polskim założył telegraf. W 1851 r. linia telegraficzna
połączyła zakłady w Hucie z dworem w Cisowie. Był jednym z pierwszych w kraju
założycieli kasy pożyczkowej. Kasa mieściła się w Cisowie – oprocentowanie
wynosiło 5%. Upowszechnił ubezpieczenie od ognia.
Hrabia nie miał rodziny. Majątek po jego śmierci przekształcono w tzw. Fundację
Sztabińską. Chłopi przejęli na własność dzierżawione gospodarstwa.
Dziś niewiele pozostało z dawnego majątku niezwykłego hrabiego. Dwór w Cisowie
stanowi własność prywatną. W okolicy można spotkać żeliwne krzyże pochodzące z
huty hrabiego i nagrobki cmentarne w okolicy - jednym z najlepiej zachowanych
jest nagrobek Wiktorii Rymaszewskiej, głównej księgowej całego majątku i jego
ukochanej kobiety (nagrobek zaprojektował sam hrabia; znajduje się on na
przykościelnym cmentarzu w Krasnymborze). Z huty sztabińskiej pochodzą także
metalowe elementy urządzeń śluz Kanału Augustowskiego.
Cisów. W czasach Karola Brzostowskiego był główną siedzibą i centrum
administracyjnym dóbr.
Podcisówek. Folwark z hutą szkła.
Huta. Na terenie wsi Brzostowski wybudował duże zakłady przemysłu metalowego.
Janówek. W XVIII w. powstała tutaj huta żelaza i był browar.
Krasnybór. Założono folwark dworski. Niezwykle cennym zabytkiem Krasnegoboru
jest kościół pozakonny – najstarszy zachowany na Suwalszczyźnie obiekt sakralny.
Na cmentarzu zachowały się żeliwne nagrobki.
Sztabin. Funkcjonowała rudnia przerabiająca rudy żelaza. W Izbie Regionalnej
Ziemi Sztabińskiej przy placu Karola Brzostowskiego zgromadzono eksponaty,
stanowiące dorobek kultury materialnej jej mieszkańców. Są tutaj wyroby z huty
sztabińskiej, narzędzia i przedmioty użyteczne w pracy rolnika i kobiet
wiejskich. Szczególnie cennym eksponatem jest koperta adresowana osobiście przez
hrabiego i odcisk jego pieczęci z herbem rodowym. W niewielkim parku przy placu
nieopodal neogotyckiego kościoła św. Jakuba Apostoła z 1910 r. znajduje się
popiersie Karola Brzostowskiego i zegar słoneczny z XIX w.
W ciepłą i słoneczną sobotę, 29 marca 2014 r. Ścieżkami Brzostowskiego wędrowali i jeździli: Marta Kiejdo i Andrzej Malinowski.
Czekaj... program LightBox poprawnie działa po wczytaniu się wszystkich miniaturek. Do nawigacji służą przyciski rozmieszczone u góry po obu stronach fotografii oraz na dole. Jeżeli witryna, nie wygląda tak, jak oczekujesz, obrazy lub przyciski nawigacyjne nie są wyświetlane. Może to być spowodowane problemem ze zgodnością z programem Internet Explorer. Przeczytaj więcej aby to zmienić.